ΑΙΜΙΛΙΟΣ ΒΕΑΚΗΣ...Ο ηθοποιός που θα γινόταν βασιλιάς

Όταν στο θερινό θέατρο «Τσόχα» στο λιμάνι της Ζέας, το «βασίλειο» του πολύ δημοφιλούς στα τέλη του 19ου αιώνα ηθοποιού Ευάγγελου Παντόπουλου.

Στη διάρκεια του έργου όταν ένας ηθοποιός σηκώνει τον λοστό για να χτυπήσει τον πρωταγωνιστή, ο μικρός Αιμίλιος ξεσπάει σε υστερικό κλάμα που αναστατώνει το θέατρο. «Ετσι γνώρισα για πρώτη φορά τον Παντόπουλο χωρίς να φαντάζομαι πως ύστερα από λίγα χρόνια θα είχα τη μεγάλη τιμή να παίζω μαζί του και μάλιστα σε αυτό τον ρόλο του οξύθυμου γιου σηκώνοντας ο ίδιος το λοστό στο θείο του κεφάλι». Αυτή ήταν η πρώτη «επεισοδιακή» γνωριμία του Αιμίλιου Βεάκη με το θέατρο.
Εγγονός του λόγιου και θεατρικού συγγραφέα Ιωάννη Βεάκη, γεννήθηκε στον Πειραιά στις 13 Δεκεμβρίου του 1884, έμεινε πολύ γρήγορα ορφανός και από τους δύο γονείς, κι έτσι πέρασε τα παιδικά του χρόνια σε συγγενείς του.
Στα 16 του γράφτηκε στη «Βασιλική Δραματική Σχολή» παρά τις αντιρρήσεις των κηδεμόνων του. Εναν χρόνο μετά αφήνει τις σπουδές και ανεβαίνει στα «παλιοσάνιδα της σκηνής» (όπως θα γράψει στο «Ημερολόγιό» του) στον Βόλο, με τον θίασο της Ευαγγελίας Νίκα, στην κωμωδία του Σαρντού «Ποιους βάζουμε στα σπίτια μας».
Τον Σεπτέμβρη με τον ίδιο θίασο ξεχωρίζει πάλι σε έναν κωμικό ρόλο στο έργο «Σαμπινιόλ χωρίς να θέλει». Δεν θα φτάσει όμως ούτε εύκολα ούτε γρήγορα στην κορυφή. Θα συνεχίσει τις περιοδείες για αρκετά  χρόνια μέχρι την επιστράτευσή του στους Βαλκανικούς πολέμους (1912-1913) όπου μάλιστα θα προαχθεί σε λοχία λόγω «ανδραγαθίας».

Το θέατρο των ονείρων
Επιστρέφοντας από το μέτωπο, ο Βεάκης συνεργάστηκε με τους μεγαλύτερους θιάσους της εποχής (Λεπενιώτη, Καλογερίκου, Κοτοπούλη, Κυβέλη, Οικονόμου) και διακρίθηκε σε όλα τα θεατρικά είδη. Από τις πιο μεγάλες ερμηνείες του θεωρήθηκε εκείνη του Οιδίποδα στην τραγωδία «Οιδίπους τύραννος» σε σκηνοθεσία του Φώτου Πολίτη.
Το 1931 συνεργάζεται με την Κατίνα Παξινού και τον Αλέξη Μινωτή στα έργα: «Πατέρας» του Στρίντμπεργκ, «Θείος Βάνιας» του Τσέχοφ, «Πόθοι κάτω απ’ τις λεύκες» του Ευγένιου Ο’ Νιλ. Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια της Κατίνας Παξινού: «Πρόκειται για τον μεγαλύτερο ηθοποιό του τόπου μας ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες».
Με τον Μινωτή όμως είχαν συναντηθεί το 1920 στα Χανιά. Ο Βεάκης είχε πάει για να παίξει με τον θίασό του τον «Οιδίποδα Τύραννο» και έβαλε μια αγγελία ζητώντας ηθοποιούς. Παρουσιάστηκε ο Αλέξης Μινωτής, κέρδισε αμέσως τον  Βεάκη και πήρε τον ρόλο του κορυφαίου του Χορού. Ο θίασος έφυγε και ο Μινωτής είπε αργότερα: «Μού έμεινε η νοσταλγία του χαμένου παραδείσου».
Ο «παράδεισος» μπορούσε να περιμένει μια δεκαετία για να συνυπάρξουν επί σκηνής Βεάκης, Μινωτής και Παξινού αλλά η πιο ευτυχισμένη συγκυρία είναι ότι η εποχή που καταξιώνεται ως μεγάλος ηθοποιός συμπίπτει με την ίδρυση (το 1932) του Εθνικού Θεάτρου στο οποίο εντάσσεται ο Βεάκης μαζί με τους Μινωτή, Παξινού, Παπαδάκη, Δενδραμή, Γληνό, Νέζερ και πολλούς άλλους. Ανάμεσα στις παραστάσεις που έγραψαν ιστορία στο ελληνικό θέατρο ήταν το 1933 ο «Οιδίποδας Τύραννος», με σκηνοθέτη τον Φώτο Πολίτη και το 1938 ο «Βασιλιάς Ληρ» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη.
Ο Μάριος Πλωρίτης έχει γράψει με αφορμή εκείνη την παράσταση: «Οσοι δεν είχαν την τύχη να δουν το Βεάκη στη σκηνή, ρωτάνε εμάς τους τυχερούς γιατί λέμε πως ο Βεάκης ήταν τόσο μεγάλος. Πώς να τους εξηγήσεις, όμως; Πώς να περιγράψεις με λόγια τους καταρράχτες του Νιαγάρα λ.χ. ή την έκρηξη του ηφαίστειου της Σαντορίνης; [...]
Την κορυφαία ώρα της πάμπλουτης σταδιοδρομίας του, όταν ερμήνευσε στα 1938 τον Βασιλιά Ληρ, διέψευσε πανηγυρικά τους σαιξπηρολόγους εκείνους που διατείνονται πως η τραγωδία τούτη «δεν μπορεί να παιχτεί» ? τόση είναι, λένε, η οξύτητα κι η ένταση των συναισθημάτων του ήρωα. Ο Βεάκης δεν τον έπαιξε μόνο, δεν τα έζησε μόνο, δεν τα μετάδωσε μόνο σ’ όλους μας.
Τα εκτίναξε ως την κορφή του σκηνικού ορίζοντα. Στην τρομερή σκηνή της θύελλας, όπου ο αποδιωγμένος γερο-βασιλιάς παλεύει με τα στοιχεία της φύσης και με τα στοιχειά της φαρμακωμένης ψυχής του, ο Βεάκης ήταν στοιχείο της φύσης ο ίδιος, ήταν θύελλα μέσα στη θύελλα, τυφώνας απέναντι στον τυφώνα ? και ο ανεμοστρόβιλος της οδύνης του άρπαζε σύγκορμο τον θεατή, παρασύροντάς τον στην ιλιγγιώδη δίνη της παράκρουσης, της οργής και της αυτογνωσίας του....»

Ο δάσκαλος
Αργότερα θα γίνει και καθηγητής υποκριτικής στην σχολή του Εθνικού. Ηταν εκείνος που ως μέλος της επιτροπής του Εθνικού είπε στον νεαρό Δημήτρη Χορν «Δεν ξέρεις πόσο μας δρόσισες...» όταν τον άκουσε να απαγγέλλει ένα απόσπασμα από τους «Μοιραίους» του Βάρναλη. Η Βάσω Μανωλίδου αφηγήθηκε την παρακάτω εμπειρία από τη συνεργασία της με τον Βεάκη: «Ηταν στους ?Ταπεινούς και καταφρονεμένους?, που είχα την εξαιρετική τύχη να παίξω δίπλα στον μεγάλο εκείνο ηθοποιό. Κάθε βράδυ, πριν ανοίξει η αυλαία, μου έκανε εντύπωση ότι το χέρι του ήταν παγωμένο.
Τον ρώτησα: Εχετε κι εσείς τρακ, κύριε Βεάκη; Μου απάντησε: *"Οσο πιο φημισμένος είναι ένας ηθοποιός, τόσο μεγαλύτερη και η ευθύνη του απέναντι στο κοινό"».
Οπως γράφει ο Θεόδωρος Εξαρχος στο βιβλίο «Ελληνες ηθοποιοί»: «Τη σοφία του και τη γνώση που απέκτησε τη μετέδωσε με αγάπη στους νεότερους και όχι μόνο τυπικά στους μαθητές των σχολών όπου δίδαξε. Υπήρξε ο Δάσκαλος ακόμη και για τους ίδιους του συναδέλφους του που είχαν την τύχη να δουλέψουν μαζί του».
Ακόμη και η οικογενειακή ζωή του είχε ενωθεί με το σανίδι της σκηνής. Πρώτη του γυναίκα ήταν η ηθοποιός Μαρία Ράμφου και δεύτερη, η ηθοποιός επίσης, Σμαράγδα Μπόλλα, η οποία έπαιζε σχεδόν πάντα στο πλευρό του, ενώ και τα παιδιά του, η Μαίρη, ο Γιάννης και ο Μίμης ασχολήθηκαν με το θέατρο. Ο Αιμίλιος Βεάκης πάντως εκτός από ηθοποιός "έπαιξε και σε αρκετές ταινίες, τα μόνο οπτικά ντοκουμέντα που έχουμε, έστω και πολύ φτωχά, για το ταλέντο του- ζωγράφιζε, ενώ έγραψε και ποιήματα.

Το θέατρο στην Αντίσταση
Το 1941 τον συλλαμβάνουν οι Ιταλοί και τον κλείνουν εννιά μέρες στις Φυλακές Αβέρωφ. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση και τον Δεκέμβρη του 1944, οργανωμένος πια στο ΕΑΜ καταλήγει, μετά από πολλές περιπέτειες στα Δερβενοχώρια της Πάρνηθας όπου οργανώνει έναν αυτοσχέδιο θίασο. Το κοινό τους αποτελούσαν οι ΕΛΑΣίτες και οι κάτοικοι των χωριών.
Μετά το τέλος του Εμφύλιου δεν υπάρχει γι’ αυτόν χώρος στο Εθνικό Θέατρο ενώ τον απολύουν και από το Ωδείο Αθηνών όπου δίδασκε. Το 1947 αποφασίζει να αποχωρήσει από το θέατρο παίρνοντας μια πενιχρή σύνταξη. Τον επόμενο χρόνο όμως δεν άντεξε και μπήκε στο νεανικό «Ρεαλιστικό θέατρο» παίζοντας στα «Χρυσάφι» του Ο’ Νιλ, «Σχολείο συζύγων» του Μολιέρου και «Το νυφιάτικο τραγούδι» του πρωτοεμφανιζόμενου Νότη Περγιάλη.
Εχει ενδιαφέρον μια κριτική του συγγραφέα Μ. Καραγάτση για την παράσταση του έργου του Ο’ Νιλ: «Ο θίασος που ανέβασε αυτό το έργο στο θέατρο Περοκέ αποτελείται από είκοσι νεότατους ηθοποιούς που πιθανό να έχουν πολύ τάλαντο όχι όμως αρκετή εμπειρία και ωριμότητα να το αξιοποιήσουν. Κοντά στην υπό αίρεσιν αξία τους στέκεται , εικοστός πρώτος, ο μεγαλύτερος Ελλην ηθοποιός της εποχής μας: ο Βεάκης. Η εντύπωσις της ανισότητος που προκαλεί αυτός ο συγχρωτισμός είναι εξαιρετικά έντονη αλλά και μοιραία. Είναι ανώριμοι οι ηθοποιοί του ?Ρεαλιστικού θεάτρου? για να πλαισιώσουν μόνο αυτοί, τον Βεάκη».
Το 1951 την τελευταία χρονιά της ζωής του, το Εθνικό Θέατρο, ύστερα από πολλές διαμαρτυρίες, κάλεσε ξανά τον Βεάκη για να παίξει τους τελευταίους του ρόλους με την Κυβέλη: «Δάφνη Λωρεόλα» και «Τρεις κόσμοι, μια ζωή». Εφυγε στις 29 Ιούνη από εγκεφαλικό επεισόδιο, σε ηλικία 67 χρόνων.
Ο Αλέξης Σολομός έγραψε τότε: «Την ημέρα της κηδείας του Βεάκη, ήταν τόσος κόσμος στον Αγιο Κωνσταντίνο και στις σκάλες, που ήμουν αναγκασμένος να σταθώ στη γωνιά του πεζοδρόμιου. Ενας άνθρωπος του λαού πέρασε κοντά μου, κρατώντας ένα δέμα και μερικά εργαλεία. Στάθηκε, βλέποντας το πλήθος και μου είπε: ?Τι γίνεται εδώ πέρα;?. ?Πέθανε ο Βεάκης?, του απάντησα. Ανοιξε διάπλατα τα μάτια, και μια έκφραση βαθιάς θλίψης ζωγραφίστηκε στο πρόσωπό του: "Ο ηθοποιός;". Ηταν ο τόνος της φωνής του περαστικού;  Ηταν η δική μου συγκίνηση; Ποτέ η λέξη "ηθοποιός" δεν μου φάνηκε να ’χει τόσο μεγαλείο όσο εκείνη τη στιγμή...»

Η σιγουριά των ηθοποιών
«Ο Βεάκης δεν ήτανε μονάχα Οιδίπους, δεν ήτανε μονάχα Τόμπης, δεν ήτανε μονάχα Ληρ. Ηταν ένας μεγάλος πλάτανος, που άπλωνε τα κλαδιά του πάνω μας και κουρνιάζαμε στη σκιά του. Η παρουσία του έδινε στο θέατρο του τόπου μας θαλπωρή, σιγουριά κι ένα αίσθημα ανεξαρτησίας. Δεν ανησυχούσαμε για το μέλλον, γιατί υπήρχε ο Βεάκης κι αυτό μας ήταν αρκετό.» Αλέξης Σολομός

H πρώτη παράσταση
-Ξαφνικά ο μπάρμπας μου άπλωσε το χέρι του και μ΄άρπαξε
απ’ τ’ αυτί.
-Κάτι σου είχα τάξει, αν έπαιρνες με καλό βαθμό το ενδεικτικό σου.
Πήδηξα επάνω.
-Να με πας στο θέατρο, φώναξα.
-Πάμε απόψε;
Μόνο που δεν έβαλα τα κλάματα απ΄ τη χαρά μου. Χωρίς να δώσω απάντηση χύμηξα στην κάμαρα μου. Σ’ ένα λεφτό, στα σκοτεινά με μόνο το φως που ’ριχνε στην κάμαρα το φανάρι του δρόμου,
πλύθηκα, ντύθηκα. Τρέμοντας μπας
και μετανιώσουν, ύστερα απ’ το φαΐ με κανένα λόγο δεν δέχτηκα να καθίσω στο τραπέζι.
Αρπαξα ένα κομμάτι ψωμί και βρέθηκα στο δρόμο.
-Θα περιμένω κάτω ώσπου να φάτε».
Αιμίλιος Βεάκης, «Παρασκήνια»

Πηγές
* Αιμίλιος Βεάκης, «Παρασκήνια», εκδόσεις Γαβρηιλίδης, 2005
* Θεόδωρου Eξαρχου, «Eλληνες ηθοποιοί», εκδόσεις Δωδώνη, 1991
* Μάριος Πλωρίτης: «Ο ανεπανάληπτος. Μνήμη Αιμίλιου Βεάκη». Το Βήμα της Κυριακής, 31/5/1981
* Αλέξης Σολομός «Βίος και παίγνιον/Σκηνή ? Προσκήνιο ? Παρασκήνια» εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα 1980).
* Μ. Καραγάτσης, «Κριτική θεάτρου 1946-1960», εκδόσεις Εστία, 1999

Ώρα της Γης: Το μήνυμα εστάλη

Το πιο «εκτυφλωτικό μήνυμα» έστειλε η Ελλάδα το Βράδυ του Σάββατου. Περισσότερα από ένα εκατομμύριο νοικοκυριά εκτιμάται ότι ανταποκρίθηκαν στην παγκόσμια καμπάνια κατά της κλιματικής αλλαγής που διοργάνωσε το WWF.

Σε όλη τη χώρα συμμετείχαν 489 δήμοι και κοινότητες, 1.649 επιχειρήσεις, 845 σχολεία και 325 φορείς, ενώ οι ατομικές ηλεκτρονικές εγγραφές στην επίσημη ιστοσελίδα της «Ώρας της Γης» ξεπέρασαν τις 70.000.

Δυναμικό παρών έδωσαν στην μεγαλειώδη όπως όλα έδειξαν κινητοποίηση και οι χρήστες του Internet, καθώς στη δημοφιλή σελίδα κοινωνικής δικτύωσης Facebook τα μέλη ομάδων σχετικών με την κινητοποίηση υπερέβησαν τα 140.000.

Οι Έλληνες με την ενθουσιώδη αυτή συμμετοχή τους στην «Ώρα της Γης» ψήφισαν υπέρ της γης, και πλέον οι ηγέτες όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο οφείλουν να ακούσουν αυτή τη φωνή διαμαρτυρίας και να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα, ώστε να αντιμετωπιστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη.

Τα στοιχεία του ΔΕΣΜΗΕ δείχνουν ότι κατά την έναρξη της Ώρας της Γης σημειώθηκε πτώση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας κατά 500MW, με αποτέλεσμα να εξοικονομηθούν 500 τόνοι διοξειδίου του άνθρακα. Με άλλα λόγια, είναι σα να καταφέραμε μέσα σε μία ώρα να θέσουμε εκτός κυκλοφορίας 36.509 αυτοκίνητα ή να σβήσαμε 8.333.333 συμβατικούς λαμπτήρες.

«Η ενθουσιώδης ανταπόκριση της ελληνικής κοινωνίας στο κάλεσμα του WWF, δείχνει ότι οι Έλληνες μπορούν και να εξοικονομήσουν ενέργεια και να λειτουργήσουν ως μοχλός πίεσης για την ανάληψη πολιτικών πρωτοβουλιών. Ευχαριστούμε τους πολίτες για τη συμμετοχή τους και τους καλούμε να δώσουμε μαζί την μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής», δήλωσε ο Διευθυντής του WWF Ελλάς, Δημήτρης Καραβέλλας.

Το ξεκίνημα στην Αυστραλία

Η αρχή έγινε στις 31 Μαρτίου του 2007. Έπειτα από προτροπή του WWF Αυστραλίας, 2,2 εκατομμύρια κάτοικοι του Σίδνεϊ έσβησαν τα φώτα για μία ώρα και κατάφεραν να μειώσουν την κατανάλωση ρεύματος κατά 10,2%. Η πρωτοβουλία έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο και την επόμενη χρονιά 35 χώρες και 100 εκατομμύρια κάτοικοι ενώθηκαν για να αφιερώσουν μία ώρα στο περιβάλλον. Ο υπεύθυνος επικοινωνίας του WWF Ελλάς, Γιώργος Βελλίδης, μίλησε στη zougla.gr για τα πρώτα βήματα της «Ώρας της Γης».

Η παγκόσμια εκστρατεία κατά της κλιματικής αλλαγής

Οι Πυραμίδες της Γκίζας, το Εμπάιερ Στέιτ Μπίλντινγκ, η Ακρόπολη, ο θόλος της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη, αξιοθέατα σε Κίνα, Ταϊλάνδη και Σιγκαπούρη, οι Πύργοι της Πετρόνας στην Κουάλα Λουμπούρ, περισσότερα από 200 ιστορικά κτήρια στη Γαλλία μεταξύ των οποίων το Λούβρο, ο Πύργος του Άιφελ και η Παναγία των Παρισίων είναι μερικά από τα μνημεία που «κατέβασαν τους διακόπτες».


Η ανταπόκριση στο κάλεσμα του πλανήτη για ελπίδα ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Άνθρωποι ανεξαρτήτου φυλής, ηλικίας και εθνότητας ενώθηκαν για να υπενθυμίσουν στους ηγέτες των αναπτυγμένων χωρών ότι πρέπει να λάβουν δραστικά μέτρα για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών. Η υπερθέρμανση του πλανήτη, η λειψυδρία, η ξηρασία, η ερημοποίηση και τα έντονα καιρικά φαινόμενα επηρεάζουν άμεσα τις υποανάπτυκτες και τις αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες σε κάθε σύνοδο ζητούν την βοήθεια των πλούσιων κρατών για να πάρουν υποσχέσεις και σχέδια οικονομικής βοήθειας στο μέλλον.

Ο υπεύθυνος επικοινωνίας του WWF Ελλάς μίλησε για την επόμενη Συνδιάσκεψη για το Κλίμα χαρακτηρίζοντάς την ιδιαίτερα κρίσιμη, εξέφρασε όμως την αισιοδοξία του καθώς η ΗΠΑ υπό την προεδρία του Μπαράκ Ομπάμα είναι διατεθειμένες να συμμετάσχουν ενεργά και αποτελεσματικά. «Η Ώρα της Γης έστειλε και ένα πολιτικό μήνυμα», δήλωσε ο κύριος Βελλίδης και τόνισε ότι όλες οι οργανώσεις θα πιέσουν να μειωθούν οι εκπομπές του διοξειδίου κατά 30% ώστε να αποφευχθεί η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά δύο βαθμούς Κελσίου.

Το WWF, στην προσπάθειά του να αντιστρέψει τη στασιμότητα και την αναποφασιστικότητα των ηγετών των πλούσιων χωρών, στην επόμενη Συνδιάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή, που θα πραγματοποιηθεί τον Δεκέμβρη στην Κοπεγχάγη, θα παρουσιάσει τον επίσημο αριθμό των συμμετεχόντων στην «Ώρα της Γης». «Ο καθένας από εμάς έχει την δύναμη να κάνει αλλαγές όπως και έχει έντονο το μερίδιο της ευθύνης», δήλωσε ο κύριος Βελλίδης θέλοντας να τονίσει ότι η ευθύνη δε βαραίνει μόνο τους πολιτικούς και τους ηγέτες των πλούσιων χωρών.